In ‘The search for the holy grail’ schreef ik dat het zoeken naar één definitieve oplossing voor ‘totale interoperabiliteit’ in de zorg lijkt op de zoektocht naar de heilige graal: tevergeefs tenzij je Indiana Jones heet. Het domein van de gezondheidzorg is eenvoudigweg te complex. Er zijn te veel verschillende belangen. Te veel verschil van inzicht over welke technologie en welke standaard wanneer gebruikt moet worden. Te veel landelijke programma’s met net een andere (technologische) insteek. Te veel verschillende situaties met allemaal een eigen informatiebehoefte en eigen wettelijke kaders.
Omdat er geen heilige graal bestaat zullen zorgaanbieders voor iedere situatie de juiste combinatie van systemen, technieken en afspraken moeten selecteren. Maar hoe voorkom je dan ongebreidelde groei van oplossingen? En hoe stem je onderling af welke oplossing het beste gebruikt kan worden in een bepaalde situatie?
Om overzicht te bewaren en voor ieder diner (lees usecase) bij elkaar passende gerechten (lees functionaliteiten, systemen, koppelvlakken en afspraken) te selecteren, ontwikkelt Melius Health Informatics de interactieve ‘Menukaart voor digitaal samenwerken in de zorg’.
De menukaart gebruiken om een specifiek menu samen te stellen
De menukaart is een categorisering van concepten, systemen, technologieën en afspraken. Sommige gerechten in de menukaart passen beter bij elkaar dan andere. Voor het kiezen van bij elkaar passende gerechten wordt van boven naar beneden gewerkt.
De verschillende stappen zijn:
Het vertrekpunt voor het samenstelen van en specifiek menu is altijd een usecase. Het kiezen en begrenzen van een usecase is moeilijk en vraagt de inbreng van zowel zorg als ICT. Bij de usecase worden alle relevante zorginhoudelijke afspraken in kaart gebracht. Denk daarbij aan (gestandaardiseerde) datasets en terminologieën.
Voor de usecase wordt de ‘dominante samenwerkingsvorm’ vastgesteld Samenwerking in de zorg kent verschillende vormen. Het verwijzen of overdragen van een patiënt naar een andere zorgaanbieder vraagt om andere oplossingen dan het gelijktijdig met andere zorgaanbieders behandelen van een patiënt. Als de zorg vanuit een (regionaal of landelijk) Medisch Service Centrum wordt verleend moet ook worden vastgesteld welke vormen van digitale zorgverlening zullen worden aangeboden. Bij de samenwerking worden alle relevante organisatorische afspraken in kaart gebracht.
Bij de dominante samenwerkingsvorm worden geschikte typen systemen geselecteerd. Veel platforms voor digitale samenwerking bieden ondersteuning voor een specifieke samenwerkingsvorm. Een ZNO (zoals Hinq) en een KIS (zoals dat van Portavita) bieden ondersteuning van vormen van shared care. ZorgDomein en Point ondersteunen verwijzen en overdragen. Siilo biedt ondersteuning voor consulteren. En zo verder. Bij de selectie van een samenwerkingsplatform moet ook rekening te worden gehouden met de verschillende standaarden voor gegevensuitwisseling die het platform ondersteunt. Sluiten deze goed aan bij de koppelvlakken van het eigen EPD, ECD of HIS? Ook moet worden nagedacht over eventuele ondersteunende systemen zoals systemen ten behoeve van toestemmingsregistratie en adressering. Bij de systemen worden relevante technische afspraken (met name integratieprofielen) geselecteerd.
Relevante koppelvlakken worden geselecteerd De laatste stap is de meest technische stap: de selectie van koppelvlakken. Hierbij is van belang dat creatief gebruik gemaakt wordt van de koppelvlakken die er al zijn. Koppelvlakken die zijn ontwikkeld voor de communicatie met een MedMij PGO kunnen mogelijk ook breder worden ingezet. Vaak kan een visueel koppelvlak worden gebruikt om informatie uit verschillende systemen met elkaar te combineren als ware het één systeem. Niet altijd hoeven gegevens gestructureerd tussen systemen te worden uitgewisseld. De koppelvlakken zijn waar mogelijk gebaseerd op breed gedragen technische afspraken.
Een goede usecase kiezen
In een usecase worden rollen van mensen en machines uitgewerkt zodat optimale zorg (op de juiste plek) kan worden geboden. Het kiezen van een usecase is moeilijk. Als de usecase te specifiek is (een specifieke diagnose, specifieke behandeling) dan zijn er te veel usecases om ooit te automatiseren. Laat staan dat we het eens kunnen worden over de prioriteit. Als de usecase te generiek is, zal zij onvoldoende aansluiten bij de praktijk. Als de usecase te moeilijk en te groot is (en niet in kleine stapjes kan worden geïmplementeerd) is het risico op falen zeer groot. Als de usecase (of het stapje) te klein is, zullen zorgverleners en patiënten de meerwaarde onvoldoende merken. Bij het kiezen en prioriteren van usecases is de inbreng van zowel zorg als ICT van groot belang. Intermediaire disciplines, zoals klinische informatica, kunnen behulpzaam zijn.
De menukaart gebruiken voor applicatie rationalisatie
Om te voorkomen dat iedere usecase met andere systemen, platforms, koppelvlakken en afspraken wordt gedigitaliseerd, is applicatierationalisatie nodig. De volgende stappen zijn relevant:
Prioriteer dominante samenwerkingsvormen.
Bepaal voor iedere samenwerkingsvorm welke systemen, koppelvlakken en afspraken het beste kunnen worden gehanteerd.
Gebruik de uitkomsten als sjabloon voor usecases: alle usecases met de dominante samenwerkingsvorm ‘shared care’ worden bij voorkeur met behulp van dezelfde systemen, koppelvlakken en afspraken gedigitaliseerd.
De menukaart gebruiken voor meer inzicht en overzicht
De menukaart beoogt een voor iedereen toegankelijk en samenhangend overzicht te geven van alle systemen, technieken, concepten en afspraken die een rol spelen bij het digitaal samenwerken in de zorg. De menukaart hanteert daartoe een categorisering in 3 niveaus:
Perspectieven Dit is het meest globale niveau en aangeraden wordt om hier te beginnen. Een globaal idee van de verschillende perspectieven op digitale samenwerking helpt bij het begrijpen van meer specifieke concepten en oplossingen.
Categorieën Binnen categorieën worden bepaalde onderdelen van de menukaart logisch gegroepeerd. Nadat kennis is genomen van de verschillende perspectieven kunnen de categorieën worden bestudeerd. Over sommige categorieën is veel discussie. Waar dat het geval is worden de verschillende standpunten tegen elkaar afgewogen.
Onderdelen Onderdelen zijn gedetailleerde beschrijvingen van systemen, oplossingen, concepten en afspraken binnen een bepaalde categorie. Bestudering van individuele onderdelen is niet nodig om een globaal beeld te krijgen van digitale samenwerking in de zorg, maar wel om de juiste keuzes te maken voor digitale ondersteuning bij specifieke usecases of zorgsituaties.
De menukaart gebruiken en helpen met verbeteren
Voor geïnteresseerden kan de menukaart worden gedownload. De menukaart is nog volop in ontwikkeling en de conceptversie wordt aangeboden als interactieve Powerpoint presentatie. De presentatie bevat macro’s om navigatie tussen de verschillende niveaus en concepten te vereenvoudigen. Voor gebruik moeten macro’s dus worden ingeschakeld. Suggesties en opmerkingen kunnen worden gestuurd naar info@meliushealthinformatics.nl